Yrd. Doç. Dr. Abdullah EKİZER  ORTODONTİ UZMANI

Dişler neden çapraşık olur?

Bunun tek bir nedeni olmayabilir. Anne veya babadan aldığı genetik özelliklerden olabileceği gibi, süt dişlerinin erken çektirilmesi veya parmak emme, kalem ısırma gibi yanlış alışkanlıklarda oluşabilir.

Parmak emme gibi kötü alışkanlıklar diş dizilimini etkiler mi?

Parmak emme, yanlış yutkunma, tırnak ısırma, dil itme, ağız solunumu gibi durumlar süt dişlenme dönemindeki çocuklarda görülen yanlış alışkanlıklar, ileride kötü neticelerle sonuçlanacaktır. Böyle bir durumda erken müdahalede fayda vardır. Daha az emekle ve daha kısa sürede alışkanlık bıraktırılıp dişler düzeltilebilir. Aksi halde ilerleyen yaşlarda daha uzun sürede daha uzun emek harcamak gerekecektir.

Ortodontik tedaviye ne zaman başlanılmalıdır?
Genellikle süt dişleri yerlerini daimi dişlere bıraktığında (yaklaşık 11 yaş) ortodontik tedavi başlamaktadır.

Ancak bazı vakalarda daha erken yaşlarda tedaviye başlamak gerekebilir. Genellikle ortodontistle ilk tanışma 8 yaş civarında olmalıdır.

Ortodontik tedavi ihtiyaç mıdır, lüks müdür?
İki farklı amaçla ortodontik tedavi için başvuran hasta modeli vardır. İlki çiğneme problemi olan dişleri yeterince kullanamayan hastalar ve sıklıkla estetik olmayan bir görünüşe sahip olup düzelttirmek isteyen hastalardır.

İlkinde pek tabi hastanın daha iyi bir çiğneme yapabilmesi ve düzgün bir sindirim için dişlerin optimum şekilde dizilip, düzgün bir kapanışa getirilmesi ihtiyaçtır. Estetik kaygıya sahip olan hastalarda ise ortodontik tedavi ilk bakışta bir lüks gibi görünse de çağımızın getirdiği estetik anlayışı ve estetiğin önemi de ortodontik tedaviyi lüksten çıkarıp ihtiyaç durumuna getirmiştir. Son yıllarda yüz güzelliği giderek daha fazla önem kazanmakla birlikte güzel olmak, hayatın pek çok alanında avantaj sağlamaktadır. Bu durum her iki cinsiyet için de çocuklarda ve erişkinlerde benzerlik göstermektedir. Çekici çocuklar ve erişkinler hayatın birçok alanında daha olumlu yargılanmaktadır, çekici olmayan bireyler bile bu gerçeği kabul etmektedirler. Güzel bir yüz görünümüne sahip insanların daha dışa dönük, daha mutlu ve daha başarılı olduğu ifade edilmektedir. Öğretmenleri tarafından, çekici çocukların daha popüler, daha arkadaşça ve daha zeki oldukları ve sınavlarda daha yüksek not aldıkları belirtilmektedir. Güzel olmak, iş bulmada ve ceza almada bir diğer önemli özelliktir. Görüldüğü üzere güzellik sadece bir dış görünüş değil aynı zamanda güçlü ve etkili bir özelliktir.

Ortodontik tedavi pahalı mıdır?
İlk etapta ortodontik tedavinin pahalı olduğuna dair yaygın bir kanı vardır. Fakat tedavinin uzun süreli bir tedavi olması ve tedavi için gerekli olan malzemelerin çeşitliliği ve tüm bu malzemelerin ithal olduğu düşünüldüğünde ortodontik tedavinin makul bir ücretinin olduğu kararına varılabilir. Aksi takdirde çapraşık dişler düzeltilmediğinde hastayı daha masraflı bir gelecek beklemektedir. Çünkü çapraşık dişler kolay fırçalanamadığı için diş taşı, çürük riski ve estetik kaygı artacaktır. Böylece ilerleyen yıllarda sıkça yaptıracağı diş taşı temizlikleri, dişeti ameliyatları, oluşacak çürükler sonrasında yapılacak dolgular, kanal tedavileri ile estetik kaygı için yaptırılan protezlerin toplam tutarı ortodontik tedavi için gereken ücreti kat be kat geçecektir.

Neticede hasta ortodontik tedavi ile kendi dişleriyle çürüksüz daha estetik bir gülümseme kazanmak yerine daha çok para ödeyerek daha yapay bir ağza sahip olacaktır. 

Ortodontik tedavi ağrılı bir işlem midir?
Ortodonti hastalarının büyük çoğunluğunun küçük çocuklar olması düşünüldüğünde ne kadar kolay tolere edilen bir tedavi olduğu sonucuna varabiliriz. Randevularda tellerin sıkıştırılmasıyla birlikte randevudan sonraki ilk bir hafta hasta bu kuvvetleri hissetmektedir. Sonrasında tellerin varlığını bile unutmaktadır. Tel tedavisinde hastanın hiçbir zaman ağrı duymayacağını iddia etmek yanlış olacağı gibi hastaya ızdırap vermeyen hastanın istekli olduğu zaman başarıyla geçebilecek uzun ve mutlu bir süreç olduğunu belirtmek gerekir. Unutmamak gerekir ki küçük bir sivilce bile iyileşirken kendini hissettirir.

Ortodontik tedavinin yan etkileri var mıdır?
Kötü bir fırçayla yanlış bir şekilde diş fırçalamak bile dişlere zarar verir, hâlbuki bu durum diş fırçalamanın zararlı olduğu anlamına gelmez. Benzer şekilde, ortodontik tedavide doğru malzemelerle doğru bir teknik uygulamanın hastaya bir yan etkisi yoktur. Fakat ortodontik tedavi uzun süreli bir uygulama olduğundan bu uzun süre boyunca hasta hayatında ilk karşılaştığı her türlü sağlık problemini tellere bağlayabilmektedir. Bu sık yapılan bir yanlıştır.

Ortodontik tedavi süresi ne kadardır?
Tedavi süresi ortodontik problemin şiddeti ve çeşidi gibi birçok faktöre bağlıdır. Tedavinin en kısa sürede ve en iyi şekilde bitirilebilmesi için hekiminizin uyarılarını dikkate almalı, kontrol ve randevularınızı aksatmamalısınız. Genellikle ortodontik tedaviler 6 ay ile 2 yıl arasında sürmektedir. Ender durumlarda 2 seneyi aşmaktadır.

Tel takmak hastayı komik gösterir mi?
Tel takılmadığındaki mevcut çapraşık durum zaten rahatsız edicidir. Şöyle düşünmek gerekir: Tel takıp 1–2 sene bu şekilde görünmeye katlanmak ve daha sonra özgür gülüşlere sahip olmak mı daha mantıklıdır, yoksa bütün bir ömür boyu çarpık dişlerle her gülümseyişinizde ağzınızı kapatmak mı daha mantıklıdır?

Teller ağızda yara oluşumuna sebep olur mu?
Hasta ömründe hiç görmediği aygıtları bir anda ağzında görmesi elbette ki kaygı yaratacaktır. Bu nedenle tedavinin ilk bir hafta on günlük süresi alışma dönemidir. Bu dönemde ağız dokuları da hasta gibi tellere alışacaktır. Bu kısa alışma döneminde bazı hastalarda yanak içi batmalar ve yaralar oluşabilmektedir. Bunun önüne geçmek için ağız mumları ve tuzlu su gargaraları önerilebilir.

Ortodontik tedavi sırasında her şey yenilebilir mi?
Tedavi boyunca temel olarak kısıtlama yoktur. Ancak dişlere yapıştırılmış olan braketlerin çıkmasına sebep olacak besinlerden (fındık, fıstık gibi kuru yemişler, erik, kiraz gibi çekirdekli besinler), lokum, sakız gibi yapışkan besinlerden tedavi süresince uzak durulmalı ve dikkatli olunmalıdır.

Ortodontik tedavide içecek sınırlaması var mıdır?
Asitli içeceklerin ortodontik tedavi sırasında içilmesi doğru değildir. Çok mecbur kalındığında pipet kullanılarak içilebilir ancak en kısa sürede dişler fırçalanmalıdır.

Ortodontik tedavi için sağlıklı daimi dişin çekilmesi doğru mudur?
Çapraşık bir dişin doğru bir konuma getirilmesi için öncelikle o diş için boş bir yerin oluşturulması gereklidir. Eğer boşluk oluşturmak için mevcut olanaklar mümkün değilse diş çekilmesi kaçınılmazdır. Ortodontik tedavide diş çekimi sık başvurulan bir yöntemdir. Sağlıklı bir dişin boş yere heba edilmesi yanlış bir düşüncedir. Mevcut çapraşıklıkta birçok diş bu durumdan muzdaripken, bir dişten feda edilerek diğer dişlerin sağlığı ve estetiği sağlanmaktadır. Bu durum bir gül fidanının budanmasına benzetilebilir. Diğer dallarda daha sağlıklı güllerin açması için birkaç dal sağlıklı olduğu halde kesilir.

Ortodontik tedavide yaş sınırlaması var mıdır? Yetişkinlerde de ortodontik tedavi uygulanabilir mi?
Ortodontik tedavide yaş sınırlaması yoktur. Gülümsemesinden memnun olmayan, diş ve yüz estetiğini beğenmeyen, çiğneme kapasitesini yetersiz bulan yetişkinlerde de ortodontik tedavi uygulanabilmektedir.

Sadece takıp çıkartmalı aygıtlarla dişler düzelir mi?
Hareketli aygıtlarla her ortodontik problemi çözmek mümkün değildir. Ancak doğru planlandığında bazı vakalarda çok etkili ve faydalı olabilmektedir.

Ortodontik tedavide kullanılan tellerin az görünmesi sağlanabilir mi?
Dişlerinde braketlerin görünmesini istemeyen erişkin hastalar için şeffaf veya diş renginde "estetik braketler" kullanılabilmektedir. Dişler içerisine yapıştırılan braketlerle yapılan “lingual ortodonti”  bir diğer seçenektir.

Dişin dil tarafına yapışan, dışarıdan görünmeyen tellerle ortodontik tedavi mümkün müdür?
Bu şekilde yapılan tedavi seçeneğine “lingual ortodonti” denmektedir. Bu tarz tedavide teller dişin dışa bakan tarafına değil de ağız boşluğuna bakan iç tarafına yapıştırıldığından dışarıdan görünmesi mümkün değildir.

Son yıllarda talep gören ve yaygınlaşan bu tarz tedavi belli bir eğitim süreci ve özel ekipmanlar gerektirir.

Ortodontik tedavide kullanılan teller dişlerimi çürütür mü?
Ortodontik tedavide kullanılan teller dişleri çürütmezler. Ancak ağız hijyeni bozulmuş, fırçalamayı ihmal eden hastalarda tellerin etrafına biriken yemek artıkları diş çürüklerinin oluşmasına sebep olabilirler.

Tedavi sırasında ne sıklıkla kontrollere gelmeliyim?
Genellikle ortodontik tedavi randevuları 3-6 haftada bir olmaktadır.

Ortodontik tedaviden sonra tekrar dişler bozulur mu?
Dişler kemiğe yapışık değildirler. Aralarında liflerin olduğu bir milimetrelik bir süspansiyon sistemi vardır. Dişler hareket ettikçe bu lifler gerilecek ve teller çıktığında gerilen lifler dişleri tekrar eski yerine zorlayacaklardır. Bu nedenle teller çıkartıldıktan sonra liflerin yeni yerine alışması için bir süre dişlerin yeni yerlerine pekiştirilmesi gerekecektir. Aksi takdirde bozulma kaçınılmazdır.

Pekiştirme (Retansiyon) Dönemi Nedir?
Ortodontik tedaviyle elde edilen son durumun, tekrar tedaviden önceki durumuna dönmemesi için alınan önlemlere 'pekiştirme' bunun için geçen süreye “pekiştirme dönemi” denir. Pekiştirme tedavisinin süresini ortodontist belirler ve hasta buna kesinlikle uymalıdır. Pasif bir dönemdir. Dişlerin ve çene ilişkilerinin düzelmiş olduğu, ağızdaki tellerin artık olmadığı ve kontrollerin daha az sıklıkla olduğu dönemdir.

Teller çıkartıldıktan sonra dişlerde leke kalır mı?
Ortodontik tedavi uzun bir süreçtir. Bu süre boyunca eğer dişler dikkatli ve düzenli fırçalanmasa dişe yapıştırılan braketler etrafında biriken plaklar orada çürük oluşumunu başlatacak ve tedavi sonrası teller çıktığında kalıcı renklenmelere sebep olacaktır. Bu nedenledir ki ortodontik tedavi gören bir hasta diş fırçası ve diş macununu her zaman bir cep telefonu gibi yanında taşımalıdır. Dişler tedavi boyunca düzenli fırçalanırsa kesinlikle diş üzerinde hiçbir leke oluşmaz. 

​